Chuẩn cơ sở giáo dục Đại học Việt Nam – Tiêu chí đảm bảo chất lượng

Chuẩn cơ sở giáo dục đại học, ban hành theo Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT ngày 05/02/2024, gồm 6 tiêu chuẩn và 20 tiêu chí, giúp đánh giá và nâng cao chất lượng giáo dục đại học Việt Nam. Bộ chuẩn hỗ trợ giám sát, cải tiến, quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục, đảm bảo trách nhiệm giải trình với người học và xã hội, đáp ứng hội nhập quốc tế và phát triển bền vững.

Tổng quan về chuẩn cơ sở giáo dục đại học

Chuẩn cơ sở GDĐH được ban hành dựa trên Luật Giáo dục đại học 2012, Luật sửa đổi 2018, và Nghị định 86/2022/NĐ-CP, thay thế Thông tư 24/2015/TT-BGDĐT về chuẩn quốc gia đối với cơ sở GDĐH. Bộ chuẩn này áp dụng cho tất cả các cơ sở GDĐH, bao gồm trường đại học, học viện, và phân hiệu, cũng như các tổ chức, cá nhân liên quan. Mục tiêu chính của chuẩn là:

• Quy hoạch và sắp xếp mạng lưới: Hỗ trợ định hướng phát triển hệ thống GDĐH phù hợp với nhu cầu xã hội và nguồn lực quốc gia.
• Đánh giá và giám sát: Đảm bảo các cơ sở GDĐH đáp ứng các điều kiện tối thiểu về chất lượng, từ tổ chức, giảng viên, cơ sở vật chất đến tài chính, đào tạo, và nghiên cứu.
• Trách nhiệm giải trình: Tăng cường minh bạch và trách nhiệm của các cơ sở GDĐH đối với người học, cơ quan quản lý, và các bên liên quan.

Chuẩn cơ sở GDĐH gồm 6 tiêu chuẩn với 20 tiêu chí, được đánh giá thông qua các chỉ số cụ thể, sử dụng dữ liệu từ hệ thống cơ sở dữ liệu giáo dục đại học (HEMIS). Các cơ sở GDĐH phải cung cấp và cập nhật dữ liệu đầy đủ, chính xác vào HEMIS, với thời điểm chốt số liệu là 31/12 hàng năm (riêng dữ liệu tài chính chốt vào 31/03 năm sau). Kết quả đánh giá sẽ được công bố trước ngày 30/06 hàng năm, bắt đầu từ năm 2025.

Các tiêu chuẩn và tiêu chí

Tiêu chuẩn 1: Tổ chức và quản trị

Mục tiêu: Đảm bảo cơ sở GDĐH có bộ máy tổ chức ổn định, hệ thống quản trị hiệu quả, minh bạch.

• Tiêu chí 1.1: Các vị trí lãnh đạo chủ chốt (chủ tịch hội đồng trường/hội đồng đại học và hiệu trưởng/giám đốc) không bị khuyết đồng thời quá 6 tháng, đảm bảo tính liên tục trong quản lý.
• Tiêu chí 1.2: Ban hành đầy đủ các văn bản quy chế theo Luật GDĐH, bao gồm chiến lược phát triển, quy chế tổ chức, tài chính, dân chủ, nhân sự, và đảm bảo chất lượng.
• Tiêu chí 1.3: Chiến lược phát triển được triển khai với ít nhất 50% chỉ số hoạt động chính (KPI) cải thiện hàng năm.
• Tiêu chí 1.4: Dữ liệu quản lý về người học, điều kiện chất lượng, và kết quả hoạt động được cập nhật đầy đủ, chính xác trên HEMIS.

Tiêu chuẩn 2: Giảng viên

Mục tiêu: Đảm bảo đội ngũ giảng viên đủ số lượng, trình độ, và quỹ thời gian để đáp ứng chất lượng giảng dạy và nghiên cứu.

• Tiêu chí 2.1: Tỷ lệ người học quy đổi trên giảng viên toàn thời gian không quá 40:1, đảm bảo khả năng hỗ trợ cá nhân hóa cho người học.
• Tiêu chí 2.2: Tỷ lệ giảng viên cơ hữu trong độ tuổi lao động đạt ít nhất 70%, đảm bảo tính ổn định của đội ngũ.
• Tiêu chí 2.3: Tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ tối thiểu 20% (30% từ 2030) cho các cơ sở không đào tạo tiến sĩ, và 40% (50% từ 2030) cho các cơ sở có đào tạo tiến sĩ. Các trường ngành đặc thù có yêu cầu thấp hơn (5-15%).

Tiêu chuẩn 3: Cơ sở vật chất

Mục tiêu: Đảm bảo khuôn viên, cơ sở vật chất, và học liệu đáp ứng yêu cầu giảng dạy, học tập, và nghiên cứu.

• Tiêu chí 3.1: Từ 2030, diện tích đất bình quân trên người học chính quy quy đổi không dưới 25 m², tính hệ số theo vị trí khuôn viên.
• Tiêu chí 3.2: Diện tích sàn xây dựng phục vụ đào tạo không dưới 2,8 m²/người học quy đổi; ít nhất 70% giảng viên toàn thời gian có chỗ làm việc riêng biệt.
• Tiêu chí 3.3: Thư viện có ít nhất 40 đầu sách giáo trình/sách chuyên khảo trên ngành đào tạo và 5 bản sách trên người học quy đổi.
• Tiêu chí 3.4: Ít nhất 10% học phần sẵn sàng giảng dạy trực tuyến; tốc độ Internet trên 1.000 người học không thấp hơn trung bình mạng băng rộng cố định của Việt Nam.

Tiêu chuẩn 4: Tài chính

Mục tiêu: Đảm bảo cơ sở GDĐH duy trì cân đối tài chính và phát triển bền vững.

• Tiêu chí 4.1: Biên độ hoạt động (chênh lệch thu chi trên tổng thu) trong khoảng 0-30%, tính trung bình 3 năm.
• Tiêu chí 4.2: Chỉ số tăng trưởng bền vững (trung bình tốc độ tăng tổng thu và thu ngoài học phí) không âm.

Tiêu chuẩn 5: Tuyển sinh và đào tạo

Mục tiêu: Đảm bảo chất lượng và hiệu quả tuyển sinh, đào tạo, và hỗ trợ người học.

• Tiêu chí 5.1: Tỷ lệ nhập học trung bình 3 năm đạt ít nhất 50%; quy mô đào tạo không giảm quá 30% so với 3 năm trước (trừ trường hợp giảm theo định hướng phát triển).
• Tiêu chí 5.2: Tỷ lệ thôi học không quá 10% (15% cho năm đầu), giảm thiểu lãng phí nguồn lực.
• Tiêu chí 5.3: Tỷ lệ tốt nghiệp không chậm quá 2 năm đạt ít nhất 60%; tốt nghiệp đúng hạn đạt 40%.
• Tiêu chí 5.4: Tỷ lệ người học hài lòng với giảng viên và tỷ lệ người tốt nghiệp hài lòng tổng thể đạt ít nhất 70%.
• Tiêu chí 5.5: Tỷ lệ người tốt nghiệp đại học có việc làm phù hợp, tự tạo việc làm, hoặc học tiếp trong 12 tháng sau tốt nghiệp đạt ít nhất 70%.

Tiêu chuẩn 6: Nghiên cứu và đổi mới sáng tạo

Mục tiêu: Đảm bảo năng lực nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, thể hiện qua nguồn thu và công bố khoa học.

• Tiêu chí 6.1: Tỷ trọng thu từ hoạt động khoa học và công nghệ đạt ít nhất 5% tổng thu (áp dụng cho cơ sở có đào tạo tiến sĩ).
• Tiêu chí 6.2: Số công bố khoa học bình quân trên giảng viên toàn thời gian đạt 0,3 bài/năm (0,6 bài/năm cho cơ sở có đào tạo tiến sĩ, trong đó 0,3 bài thuộc Web of Science/Scopus).

Giải pháp và định hướng

Để đáp ứng Chuẩn cơ sở GDĐH, các cơ sở cần:

• Đầu tư vào công nghệ thông tin: Xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu hiện đại, liên thông với HEMIS.
• Nâng cao năng lực giảng viên: Tăng cường đào tạo tiến sĩ, thu hút nhân tài, và khuyến khích giảng viên tham gia nghiên cứu quốc tế.
• Huy động nguồn lực tài chính: Đa dạng hóa nguồn thu thông qua hợp tác công-tư, chuyển giao công nghệ, và các dự án nghiên cứu.
• Cải tiến cơ sở vật chất: Ưu tiên đầu tư vào thư viện số, phòng thí nghiệm, và hạ tầng công nghệ để hỗ trợ đào tạo trực tuyến.
• Tăng cường hợp tác quốc tế: Hợp tác với các tổ chức giáo dục và nghiên cứu quốc tế để nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu.

Bộ GDĐT cần:

• Hỗ trợ các cơ sở GDĐH thông qua hướng dẫn chi tiết và các chương trình đào tạo, tập huấn.
• Xây dựng cơ chế tài chính ưu đãi để hỗ trợ các trường đầu tư vào cơ sở vật chất và nghiên cứu.
• Đơn giản hóa quy trình đánh giá, đảm bảo tính minh bạch và công bằng.

Chuẩn cơ sở giáo dục đại học là bước tiến quan trọng trong việc nâng cao chất lượng và tính cạnh tranh của hệ thống GDĐH Việt Nam. Với 6 tiêu chuẩn và 20 tiêu chí, bộ chuẩn không chỉ đặt ra các yêu cầu tối thiểu mà còn định hướng các cơ sở GDĐH phát triển bền vững, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động và hội nhập quốc tế. Dù đối mặt với nhiều thách thức, các cơ sở GDĐH có cơ hội cải tiến mạnh mẽ thông qua đầu tư vào quản trị, đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, và nghiên cứu khoa học.