Bạn đang học lớp 11, 12, hay vừa bước chân vào đại học, và đầu óc cứ quay cuồng với câu hỏi: “Học ngành gì, trường gì để không phí đời?”. Nghe quen, đúng không? Nhưng sự thật là câu hỏi này giống như một phát súng vào chân bạn. Nó khiến bạn hoang mang, chọn sai ngành, và có thể ra trường làm việc chán ngắt, không đúng khả năng – như hầu hết sinh viên Việt Nam hiện nay, làm việc chẳng liên quan gì đến tấm bằng.
>> Hướng nghiệp Việt Nam 2025: Tại sao học sinh THPT khó chọn đúng ngành?
“Học ngành gì, trường gì?” là một cái bẫy tâm lý
Câu hỏi “Học ngành gì, trường gì?” là một cái bẫy tâm lý. Nó khiến bạn nghĩ rằng tương lai nằm ở một tấm bằng, một ngành “ổn định”, hay một trường danh giá. Nhưng nó “sai bét”. Nó đẩy bạn vào vòng xoay chờ đợi người khác – bố mẹ, thầy cô, hay những bài test online – đưa ra đáp án “hoàn hảo”. Thực tế, 7/10 học sinh chọn ngành vì bố mẹ muốn (MDPI 2025), và nhiều người sau này hối hận vì sống một cuộc đời không phải của mình. Nó khiến bạn chỉ lo thi đỗ đại học, mải chạy theo ngành “hot” như Kinh tế hay IT, mà không nghĩ 5, 10 năm sau bạn có vui với công việc đó không. Ngành “hot” hôm nay có thể thành “flop” mai sau. Tệ hơn, nó khiến bạn sợ sai lầm. Ở Việt Nam, sai lầm bị coi là “thảm họa”, nên bạn cố tìm một ngành “chắc chắn”. Nhưng không có gì chắc chắn cả! Đam mê chỉ đến khi bạn dám thử và sai (Frontiers in Psychology 2024). Câu hỏi này không dẫn bạn đến ước mơ – nó khiến bạn kẹt cứng trong hoang mang, phụ thuộc, và sợ hãi.
Mắc kẹt trong câu hỏi này giống như tự đào hố chôn mình. Bạn có thể phí 3-4 năm học ngành không hợp, tốn tiền, tốn thời gian, và đánh mất cơ hội khám phá bản thân. Ra trường, bạn có thể cầm tấm bằng “xịn” nhưng vẫn mông lung, không biết mình muốn làm gì. Tệ nhất, bạn có thể rơi vào cảnh thất nghiệp ẩn – như 1/4 cử nhân làm việc vặt, làm việc dưới trình độ. Tuổi 20 là lúc để bạn bứt phá, không phải để lặp lại những ngày chán chường vì đi sai đường.
>> Đại học là một công cụ, không phải mục tiêu cuối cùng
Đặt lại câu hỏi
Giải pháp thật sự là đặt lại câu hỏi: “Mình muốn trở thành ai và làm gì để được như thế?”. Câu hỏi này mới chính là thứ có thể thức tỉnh bạn, buộc bạn nhìn thẳng vào chính mình. Bạn muốn là ai? Một giáo viên nhiệt huyết? Một bác sĩ cần mẫn? Một Youtuber sáng tạo? Một freelancer sáng tạo? Những người mình ngưỡng mộ, họ có cuộc sống như thế nào? Họ có những tư duy gì? Khi biết bạn muốn trở thành ai, ngành học hay trường học chỉ là công cụ, không phải đích đến.
Từ câu hỏi này, bạn nghĩ xa hơn kỳ thi đại học, đến 10 năm sau: bạn muốn đứng ở đâu, làm gì để tự hào? Bạn không cần đáp án hoàn hảo – bạn cần hành động, dù nhỏ.
“Mình muốn trở thành ai và làm gì để được như thế?” là ngọn lửa, thắp sáng con đường của bạn, giúp bạn tìm ra chính mình, cho dù điều kiện gia đình của bạn như thế nào. Dám thử, dám sai, dám đứng lên. Ngành học hay trường không làm nên bạn – cách bạn dám bước đi mới quan trọng.
Mời bạn xem thêm các bài viết hay về định hướng nghề nghiệp và lựa chọn việc làm phù hợp ngay tại chuyên mục Tư vấn hướng nghiệp nhé!
