Trong bối cảnh nền kinh tế chuyển đổi số và nhu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao ngày càng gia tăng, đội ngũ giảng viên đóng vai trò cốt lõi trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, đặc biệt ở bậc đại học và giáo dục nghề nghiệp (GDNN). Những năm gần đây, Việt Nam đã ghi nhận những bước tiến đáng kể trong việc tăng cả số lượng và chất lượng giảng viên, song vẫn còn không ít thách thức cần vượt qua để đáp ứng yêu cầu của thời đại. Cùng Universityofhanoi.com tìm hiểu qua bài viết bên dưới.
Tăng chất lượng giảng viên – Tăng chất lượng giảng dạy
Theo số liệu từ Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố ngày 19/8, tổng số giảng viên đại học và cao đẳng sư phạm đã tăng đều trong ba năm qua, đạt gần 91.300 người vào năm 2024, tăng khoảng 5.300 người so với năm 2022. Đáng chú ý, tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ cũng tăng từ gần 21.200 lên gần 23.800, chiếm khoảng 33% tổng số giảng viên khi tính cả giáo sư và phó giáo sư (hơn 30.100 người). Bộ đánh giá đây là tín hiệu tích cực, cho thấy các trường đã ý thức được tầm quan trọng của việc nâng cao chất lượng và chuẩn hóa trình độ đội ngũ.
Cơ chế tự chủ thúc đẩy thay đổi giáo dục, với nhiều trường xây dựng đề án việc làm, ưu tiên tuyển giảng viên tiến sĩ và tinh gọn hành chính. Đại học Đà Nẵng hỗ trợ đào tạo qua đề án Chính phủ, địa phương và học bổng quốc tế, đạt tỷ lệ giảng viên tiến sĩ gần 47%, riêng Bách khoa Đà Nẵng 74,8%. Chính sách lương linh hoạt, tăng thu nhập và nhà ở cũng giúp phát triển đội ngũ.
Tuy nhiên, so với các quốc gia như Anh, Mỹ, Malaysia hay Sri Lanka – nơi tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ dao động từ 50-75% – con số 33% của Việt Nam vẫn còn khiêm tốn. Điều này cho thấy cần có thêm những nỗ lực mạnh mẽ hơn để thu hẹp khoảng cách.
Thách thức từ giáo dục nghề nghiệp
Trong khi giáo dục đại học ghi nhận những bước tiến, giáo dục nghề nghiệp lại đối mặt với nghịch lý thiếu hụt giáo viên trầm trọng. Trung tâm GDNN-GDTX huyện Như Xuân (Thanh Hóa) là một ví dụ điển hình. Với 376 học sinh nhưng chỉ có 9 cán bộ, giáo viên, trong đó duy nhất một giáo viên dạy nghề chuyên ngành thú y, trung tâm không thể đáp ứng nhu cầu đa dạng như vi tính văn phòng, may công nghiệp hay chăm sóc sắc đẹp. Giải pháp thuê giáo viên từ các cơ sở khác chỉ mang tính tạm thời, chưa giải quyết được gốc rễ vấn đề.
Bà Vi Thị Lan, Phó Giám đốc trung tâm, chia sẻ rằng khó khăn lớn nhất là kinh phí giảng dạy thấp, điều kiện đi lại vất vả, đặc biệt khi phải hướng dẫn thực hành tại các thôn bản xa xôi. Tình trạng thiếu giáo viên dạy văn hóa cũng khiến đội ngũ hiện tại phải làm việc quá tải, thậm chí ban giám đốc phải trực tiếp đứng lớp. Thực tế này không chỉ xảy ra ở Như Xuân mà còn phổ biến ở nhiều trung tâm GDNN-GDTX khác như Vĩnh Lộc, Sầm Sơn, Nghi Sơn, nơi chương trình đào tạo bị gián đoạn do thiếu nhân lực.
Toàn tỉnh Thanh Hóa hiện có 24 trung tâm GDNN-GDTX với 500 cán bộ, giáo viên, nhưng chỉ 59 người là giáo viên dạy nghề. Con số này quá ít ỏi để đảm bảo chất lượng đào tạo, đặc biệt khi nhu cầu lao động tay nghề cao ngày càng cấp thiết.
Giải pháp tăng chất lượng giảng viên
Để giải quyết những thách thức trên và tăng chất lượng giảng viên cần có các chính sách đồng bộ và thiết thực. Thứ nhất, cải thiện chế độ đãi ngộ là yếu tố then chốt. PGS.TS Lê Thành Bắc (Đại học Đà Nẵng) chỉ ra bất cập trong việc xếp lương giảng viên đại học – những người mất ít nhất 6 năm học để đạt trình độ thạc sĩ nhưng lại được hưởng lương tương đương sinh viên tốt nghiệp đại học 4 năm. Tương tự, giáo viên dạy nghề ở vùng sâu, vùng xa cần chế độ đặc biệt để thu hút và giữ chân nhân lực.
Thứ hai, tăng cường đào tạo và bồi dưỡng là giải pháp lâu dài. Giáo viên, đặc biệt trong GDNN, cần được cập nhật kiến thức và kỹ năng thực hành thông qua các khóa học định kỳ, hợp tác với doanh nghiệp công nghệ cao để tiếp cận công nghệ mới. Các chương trình bồi dưỡng cũng cần được thiết kế phù hợp với nhu cầu thực tế của từng ngành nghề.
Thứ ba, ngân sách nhà nước cần được phân bổ hợp lý hơn. Hiện nay, kinh phí hỗ trợ đào tạo tiến sĩ còn thấp, trong khi lộ trình tự chủ tài chính khiến nhiều trường gặp khó khăn. Quyết định 247/QĐ-TTg ngày 6/2/2025 của Phó Thủ tướng Lê Thành Long nhấn mạnh việc hoàn thiện cơ chế tuyển dụng, đãi ngộ và tôn vinh nhà giáo, đặc biệt ở vùng khó khăn, là hướng đi đúng đắn cần triển khai mạnh mẽ để tăng chất lượng giảng viên và thu hút nhân tài.
Tăng chất lượng giảng viên không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành giáo dục mà còn là nền tảng để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu hội nhập và chuyển đổi số. Dù đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, Việt Nam vẫn cần khắc phục các vướng mắc về chính sách, đãi ngộ và đào tạo để đội ngũ giảng viên thực sự trở thành “cái nôi” vững chắc cho giáo dục tương lai. Khi giảng viên được đầu tư xứng đáng, chất lượng giáo dục sẽ khởi sắc, mở ra cơ hội cho thế hệ trẻ và sự phát triển bền vững của đất nước.
Đọc thêm bài viết cùng chuyên mục: Mở phân hiệu tại Gia Lai thuộc đại học Sư phạm TP.HCM
