Tự chủ đại học được xem là một bước ngoặt quan trọng, mở ra cơ hội để các cơ sở giáo dục đại học (GDĐH) Việt Nam đổi mới toàn diện, nâng cao chất lượng đào tạo và hội nhập quốc tế. Với những kết quả tích cực đã đạt được, tự chủ đại học không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là động lực thúc đẩy sự phát triển bền vững của hệ thống GDĐH Việt Nam.
Tự chủ đại học: Bước chuyển mình đầy triển vọng
Tự chủ đại học được kỳ vọng tạo cuộc cách mạng cho giáo dục đại học Việt Nam, giúp các trường năng động, cạnh tranh lành mạnh và đáp ứng tốt nhu cầu xã hội. Theo Hội nghị Tự chủ đại học 2022, hơn 90% trường công lập đã lập hội đồng trường, tiến bộ trong tự chủ tổ chức. Trên 77% trường tự chủ toàn diện đạt hiệu quả tích cực, tinh gọn bộ máy, nâng cấp cơ sở vật chất và cải thiện chất lượng đào tạo.
Tự chủ đại học không chỉ là một chính sách mà còn là sự chuyển biến về nhận thức và hành động. Các trường đại học đã chủ động kiện toàn tổ chức, xây dựng các mô hình quản trị hiện đại, đồng thời thúc đẩy xã hội hóa giáo dục để nâng cao năng lực tài chính. Từ năm 2018 đến 2021, tổng thu ngoài ngân sách Nhà nước của các trường tự chủ tăng đáng kể, thu nhập bình quân của giảng viên tăng 20,8%, với tỷ lệ giảng viên có thu nhập trên 200 triệu đồng/năm tăng từ 19,4% lên 31,34%.
Thành tựu nổi bật từ tự chủ đại học
Tự chủ đại học đã tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy các trường đầu tư vào chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học. Từ năm 2019 đến 2021, quy mô tuyển sinh các chương trình đào tạo chất lượng cao, liên kết quốc tế và đào tạo bằng tiếng Anh tăng đáng kể, trong khi tuyển sinh hệ đại trà có xu hướng giảm. Các phương thức tuyển sinh được đổi mới, đảm bảo tính trung thực, khách quan và giảm áp lực cho thí sinh.
Về nghiên cứu khoa học, số lượng bài báo quốc tế trong danh mục Web of Science (WoS) tăng 3,5 lần, và trong danh mục SCOPUS tăng hơn 4 lần sau 4 năm. Nhiều trường đại học Việt Nam đã ghi dấu ấn trên các bảng xếp hạng quốc tế uy tín. Năm 2022, 5 trường đại học Việt Nam lọt vào tốp 500 thế giới trong lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ theo bảng xếp hạng QS.
Vai trò của Đảng và Nhà nước
Tự chủ đại học được triển khai dưới sự chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, với các văn bản pháp luật như Luật số 34/2018/QH14 và Nghị định 99. Vai trò lãnh đạo của Đảng ủy các trường được củng cố, với trên 80% lãnh đạo các trường tán thành chủ trương tự chủ. Hội đồng trường trở thành công cụ quan trọng giúp các trường thực hiện quyền tự chủ hiệu quả.
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh rằng tự chủ đại học là một phần của quá trình đổi mới, hiện đại hóa và quốc tế hóa GDĐH, chuyển đổi từ mô hình giáo dục bao cấp sang mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Thách thức và định hướng tương lai
Mặc dù đạt nhiều thành tựu, tự chủ đại học vẫn đối mặt với các thách thức như văn bản pháp luật chồng chéo, tư duy bao cấp và sự thiếu đồng bộ trong nhận thức xã hội. Để khắc phục, cần hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao trách nhiệm giải trình và xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu GDĐH. Các trường cần đẩy mạnh đổi mới quản trị, thu hút nhân tài và tăng cường hợp tác quốc tế để nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu.
Tự chủ đại học không chỉ là một chính sách mà còn là động lực để GDĐH Việt Nam vươn tầm thế giới, đóng góp vào sự phát triển bền vững của đất nước.
