Trong những năm gần đây, việc người trẻ bỏ học để theo đuổi đam mê và thành công đã gây tranh cãi. Một rapper bỏ đại học sau hai tháng, sau đó hỏi mẹ trên sân khấu: “Mẹ có thấy con đúng khi nghỉ học chưa?” gây bão dư luận. Liệu nghỉ học có phải con đường đến thành công, hay chỉ là câu chuyện cá nhân bị phóng đại trong xã hội đầy mâu thuẫn về giáo dục và kỳ vọng?
Thành công không có công thức chung
Câu chuyện về Bill Gates, Steve Jobs hay rapper Negav, với phát ngôn gây tranh cãi, cho thấy bỏ học đôi khi mở ra cơ hội thành công cho những người không phù hợp với giáo dục chính quy. Nếu Negav không nghỉ học để theo đuổi âm nhạc, anh có thể đã không nổi tiếng. Liệu bỏ học có phải chìa khóa để một số người trẻ phát huy năng khiếu và đam mê?
Tuy nhiên, thành công là một khái niệm đa chiều, phụ thuộc vào tài năng, sự kiên trì, cơ hội và cả may mắn. Những tấm gương như Bill Gates không phải là điển hình mà là ngoại lệ. Chính Bill Gates, trong bài phát biểu tại Đại học Harvard năm 2007, từng hài hước thừa nhận mình là “một tấm gương xấu” khi bỏ học, nhưng đồng thời nhấn mạnh rằng nếu không có nền tảng kiến thức và tư duy được rèn luyện từ trước đó, ông khó có thể đạt được những thành tựu như vậy. Nghỉ học để thành công, vì thế, không phải là công thức áp dụng đại trà.
Vai trò của giáo dục: Hơn cả một tấm bằng
Thực tế, trong xã hội Việt Nam, tấm bằng đại học vẫn là “tấm vé” quan trọng để mở ra nhiều cơ hội việc làm và thăng tiến. Câu chuyện “bằng giỏi đại học vứt xó để đi chạy xe ôm” thường được nhắc đến không phải để chứng minh giáo dục vô nghĩa, mà để phản ánh một nghịch lý: nhiều sinh viên ra trường không tìm được việc làm phù hợp do chất lượng đào tạo chưa đáp ứng nhu cầu thị trường, hoặc do chính họ thiếu định hướng và nỗ lực. Đây là thất bại của cá nhân hoặc hệ thống, chứ không phải bằng chứng cho rằng nghỉ học là lựa chọn đúng đắn.
Vì sao người trẻ nghỉ học?
Giáo dục không chỉ là lấy bằng đại học, mà theo UNESCO, là “học để biết, làm, xác lập bản thân và chung sống”. Trường học cung cấp kiến thức và kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm, sáng tạo, kỷ luật – cần thiết để thành công. Người nghỉ học sớm có thể theo đuổi đam mê, nhưng thiếu kỹ năng nền tảng, họ dễ gặp khó khăn.
Ngoài ra, tâm lý FOMO (sợ bị bỏ lỡ) và sự ngưỡng mộ trước những tấm gương thành công không qua trường lớp cũng thúc đẩy một số bạn trẻ nghỉ học để “đi tắt đón đầu”. Họ nhìn thấy những người như rapper Negav và nghĩ rằng con đường học vấn truyền thống không còn phù hợp. Nhưng liệu đây có phải là suy nghĩ thấu đáo?
Nghỉ học sớm: Được gì, mất gì?
Nghỉ học sớm mang lại tự do về thời gian và cơ hội theo đuổi sở thích cá nhân. Với những người có năng khiếu đặc biệt, như rapper trong câu chuyện, đây có thể là bước ngoặt để họ tỏa sáng. Tuy nhiên, cái giá phải trả không nhỏ. Họ mất đi tuổi thanh xuân gắn liền với môi trường học đường – nơi không chỉ có kiến thức mà còn là tình bạn, kỷ niệm và những bài học về cuộc sống. Quan trọng hơn, việc thiếu bằng cấp trong một xã hội cạnh tranh ngày càng khốc liệt có thể khiến họ gặp khó khăn khi muốn ổn định lâu dài hoặc chuyển hướng nghề nghiệp.
Câu hỏi “Nghỉ học sớm có thành công không?” không có đáp án chung. Thống kê cho thấy tỷ lệ người bỏ học và thành công chiếm con số rất nhỏ. Ngược lại, 12 năm phổ thông và 4 năm đại học không chỉ trang bị kiến thức mà còn dạy con người cách làm việc có trách nhiệm, tôn trọng người khác và phát triển toàn diện cả tài năng lẫn nhân cách.
Hướng đi cho người nghỉ học sớm
Với những ai đã chọn con đường nghỉ học, không phải mọi cánh cửa đều khép lại. Ổn định tinh thần, định hướng nghề nghiệp và học nghề là những bước quan trọng để họ xây dựng tương lai. Các trung tâm dạy nghề hiện nay không yêu cầu bằng cấp, với chi phí thấp và thời gian đào tạo ngắn (thường 6 tháng), mang lại cơ hội học một kỹ năng thực tế để mưu sinh. Quan trọng hơn, tinh thần “học, học nữa, học mãi” – như lời Lênin từng nói – sẽ giúp họ bắt kịp thời đại, dù ở bất kỳ độ tuổi nào.
Thành công không nằm ở việc nghỉ học hay học tiếp
Trở lại phát ngôn của rapper, có thể anh ấy muốn khẳng định lựa chọn của mình, nhưng cách thể hiện thiếu tinh tế đã vô tình chạm vào nỗi lòng của những người coi giáo dục là giá trị cốt lõi. Thành công không phải là kết quả của việc nghỉ học hay học hết đại học, mà là sự kết hợp giữa đam mê, nỗ lực và khả năng thích nghi. Nghỉ học có thể là lối đi phù hợp với một số ít người, nhưng với đa số, giáo dục vẫn là con đường ngắn nhất để làm chủ cuộc đời mình.
Vậy nên, thay vì tranh cãi “nghỉ học mới thành công”, hãy tự hỏi: Chúng ta đang học để làm gì? Nếu câu trả lời là để sống tốt hơn, để hiểu mình và thế giới, thì việc học – dù ở trường lớp hay ngoài đời – sẽ luôn có ý nghĩa.
Đọc thêm bài viết cùng chuyên mục: Tín chỉ là gì? Những điều sinh viên cần biết khi học tín chỉ
