Đại học Tổng hợp Hà Nội – Cái nôi tri thức Việt Nam

Đại học Tổng hợp Hà Nội, từng là một trong những trường đại học hàng đầu tại Việt Nam, được thành lập vào năm 1956. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển giáo dục đại học, đặc biệt trong các lĩnh vực khoa học tự nhiên và khoa học xã hội. Dù đã hợp nhất vào Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) năm 1993, di sản của trường vẫn được duy trì qua các trường thành viên hiện tại. Hãy cùng Review Đại Học tìm hiểu qua bài viết bên dưới.

Lịch sử và Thành tựu

Trường có nguồn gốc từ Viện Đại học Đông Dương, thành lập năm 1906 bởi chính quyền thuộc địa Pháp. Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, trường được đổi tên thành Trường Đại học Quốc gia Việt Nam, nhưng phải đóng cửa vào năm 1946 do chiến tranh. Năm 1951, Trường Khoa học Cơ bản được thành lập tại vùng Việt Bắc, trở thành tiền thân của Đại học Tổng hợp Hà Nội. Năm 1956, trường chính thức hoạt động tại 19 Lê Thánh Tông, Hà Nội, với nhiều khoa như Toán, Lý, Hóa, Sinh, Địa lý, Lịch sử, Triết học và Ngoại ngữ.

Trong thời chiến, trường phải di dời nhiều lần để tránh bom đạn, nhưng vẫn duy trì hoạt động. Sau chiến tranh, trường góp phần tái xây dựng hệ thống giáo dục, đặc biệt ở miền Nam sau năm 1975. Năm 1993, trường hợp nhất với Trường Đại học Sư phạm Hà Nội I và Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội để hình thành ĐHQGHN. Đến năm 1995, nó được chia thành Trường Đại học Khoa học Tự nhiên và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, tiếp tục là trung tâm nghiên cứu và đào tạo hàng đầu.

Tình trạng Hiện tại

Hiện nay, di sản của Đại học Tổng hợp Hà Nội được tiếp nối qua các trường thành viên của ĐHQGHN, như Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (đào tạo khoa học tự nhiên) và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (đào tạo khoa học xã hội, nhân văn). Tòa nhà lịch sử tại 19 Lê Thánh Tông vẫn được sử dụng và được công nhận là di tích lịch sử.

Ghi chú chi tiết về Đại học Tổng hợp Hà Nội

Bối cảnh và Nguồn gốc

Đại học Tổng hợp Hà Nội, hay còn gọi là Hanoi Comprehensive University, có nguồn gốc từ Viện Đại học Đông Dương, được thành lập năm 1906 bởi chính quyền thuộc địa Pháp nhằm đào tạo nhân lực phục vụ nhu cầu hành chính. Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, chính phủ Việt Nam tiếp quản và đổi tên thành Trường Đại học Quốc gia Việt Nam, nhưng do chiến tranh, trường phải đóng cửa vào năm 1946. Trong bối cảnh chiến tranh, năm 1951, Trường Khoa học Cơ bản được thành lập tại vùng Việt Bắc, trở thành một trong những tiền thân quan trọng của Đại học Tổng hợp Hà Nội.

Thành lập và Phát triển (1956-1993)

Ngày 4 tháng 6 năm 1956, theo Quyết định số 2183/TC, Đại học Tổng hợp Hà Nội chính thức được thành lập tại địa điểm 19 Lê Thánh Tông, Hà Nội, nơi từng là trụ sở của Viện Đại học Đông Dương. Đây là một trường đại học đa ngành, bao gồm các khoa như Toán, Lý, Hóa, Sinh, Địa lý, Lịch sử, Triết học và Ngoại ngữ, với mục tiêu cung cấp giáo dục toàn diện. Năm học đầu tiên bắt đầu vào ngày 15 tháng 10 năm 1956, với 430 sinh viên theo học ở 3 khoa, và đến năm 1958-1959, trường đã có 219 sinh viên tốt nghiệp.

Trong giai đoạn 1965-1975, do chiến tranh Việt Nam, trường phải di dời nhiều lần, bao gồm đến Đại Từ vào tháng 8 năm 1965, sau đó trở lại Hà Nội vào năm 1970, và tiếp tục di dời đến Ứng Hòa, Hiệp Hòa, Phú Bình. Dù gặp khó khăn, trường vẫn duy trì hoạt động, với 75% sinh viên đạt loại khá, giỏi vào năm 1965-1966, và đến năm 1973, có 78 nhóm nghiên cứu với 1.250 thành viên. Năm 1974, trường đạt cột mốc quan trọng khi Hoàng Lê Minh giành huy chương vàng Olympic Toán quốc tế, và Hoàng Hữu Đường bảo vệ thành công luận án tiến sĩ đầu tiên.

Sau chiến tranh, giai đoạn 1975-1985, trường đóng vai trò quan trọng trong việc tái xây dựng hệ thống giáo dục, đặc biệt là hỗ trợ các trường đại học miền Nam. Hơn 100 cán bộ được cử vào Nam, cùng với 23.000 cuốn sách và thiết bị được gửi đi. Năm 1979, 300 cán bộ, sinh viên tham gia nghĩa vụ quân sự, và 1.000 người tham gia bảo vệ Sông Cầu.

Giai đoạn 1985-1995, trường mở rộng với các khoa mới như Công nghệ Thông tin vào năm 1987, và đến năm 1993, có 15 khoa, 1 phân khoa, 3 trường trung học phổ thông chuyên, 7 phòng chức năng, 14 trung tâm nghiên cứu, 11 đơn vị phục vụ, với tổng số 1.236 cán bộ, trong đó có 35 tiến sĩ, 324 phó tiến sĩ, 38 giáo sư, 164 phó giáo sư, 188 giảng viên cao cấp, 401 giảng viên, 14 nghiên cứu viên cao cấp, và 107 nghiên cứu viên.

Hợp nhất và Tái tổ chức

Năm 1993, theo Nghị định số 97/CP ngày 10 tháng 12 năm 1993, Đại học Tổng hợp Hà Nội hợp nhất với Trường Đại học Sư phạm Hà Nội I và Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội để hình thành Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN). Đến năm 1995, trường được chia thành hai đơn vị chính: Trường Đại học Khoa học Tự nhiên và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, tiếp tục hoạt động dưới sự quản lý của ĐHQGHN.

Thành tựu và Sự kiện Nổi bật

• Giai đoạn đầu (1956-1965): Trường bắt đầu với 430 sinh viên, mở rộng lên 967 sinh viên mới vào năm 1960-1961, và thành lập Hội đồng Khoa học đầu tiên vào năm 1960.
• Thời chiến (1965-1975): 1.333 cán bộ, sinh viên tham gia chiến đấu, và trường đạt huy chương vàng Olympic Toán quốc tế năm 1974.
• Sau chiến tranh (1975-1985): Gửi hơn 100 cán bộ vào Nam, hỗ trợ tái xây dựng giáo dục, với 23.000 sách và thiết bị.
• Đổi mới (1985-1995): Đạt 92% giảng viên có bằng tiến sĩ vào giai đoạn sau, với 6 chương trình được chứng nhận AUN, và 2 ngành (Hóa học, Địa chất) đứng đầu Việt Nam vào giai đoạn 2006-2016.
• Hiện tại (2016-2021): Tăng số bài báo quốc tế từ 300 (2016) lên 516 (2020), ký 323 hợp đồng dịch vụ khoa học, 5 hợp đồng chuyển giao công nghệ, tổng giá trị 133,4 tỷ đồng, và 16/16 chương trình được chứng nhận AUN-QA vào năm 2021.

Tình trạng Hiện tại và Di sản

Hiện nay, di sản của Đại học Tổng hợp Hà Nội được tiếp nối qua Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, đào tạo các ngành khoa học tự nhiên, và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, tập trung vào khoa học xã hội và nhân văn. Tòa nhà lịch sử tại 19 Lê Thánh Tông, Hà Nội, vẫn được sử dụng và được công nhận là di tích lịch sử, thường tổ chức các sự kiện như triển lãm, hội thảo quốc tế, chẳng hạn như triển lãm về Rừng và Biến đổi Khí hậu vào ngày 21/10/2024 (Trường Đại học Khoa học Tự Nhiên).

Trường cũng đạt nhiều giải thưởng như Anh hùng Lao động thời kỳ Đổi mới (2000), hai Huân chương Hồ Chí Minh (2001, 2016), và Huân chương Độc lập hạng Nhất (2011). Các cựu sinh viên nổi bật bao gồm Giáo sư Nguyễn Văn Hiếu, Giáo sư Hoàng Tụy, Giáo sư Nguyễn Vĩnh Phúc, và Giáo sư Nguyễn Khắc Viện, góp phần lớn vào khoa học và xã hội Việt Nam.

Bảng tổng hợp các mốc lịch sử quan trọng

Kết luận

Đại học Tổng hợp Hà Nội là một phần quan trọng trong lịch sử giáo dục Việt Nam, với di sản được tiếp nối qua các trường thành viên của ĐHQGHN. Tòa nhà lịch sử và các thành tựu nghiên cứu, đào tạo tiếp tục khẳng định vai trò của trường trong việc định hình giáo dục đại học hiện đại.